واریز یارانه جدید بنزین آغاز شد | دریافت یارانه بنزین با کد ملی

خبرنگار شایلین بهبودی:

طرح «بنزین برای همه» که این روزها بار دیگر بر سر زبان‌ها افتاده، طرحی است که طی آن سهمیه بنزین به کد ملی افراد اختصاص می‌یابد و خانوارهایی که صاحب خودرو نیستند هم یارانه جدید بنزین دریافت می‌کنند.

موضوع بنزین در سال‌های اخیر به یکی از موضوعات پر بحث در هیئت دولت و مجلس شورای اسلامی و همچنین در میان مردم جامعه تبدیل شده است. هر چند وقت یکبار شایعه‌ای در خصوص افزایش قیمت بنزین منتشر می‌شود که دولت آن را رد می‌کند و می‌گوید برنامه‌ای برای افزایش قیمت بنزین ندارد اما در عین حال از ناترازی بنزین و افزایش مصرف سوخت در کشور خبر می‌دهد و یکی از پیشنهاداتی که برای رفع این مشکل مطرح شده هم بحث تغییر در نحوه توزیع بنزین است.

چندی پیش مرکز پژوهش‌های مجلس در جریان بررسی لایحه بودجه ۱۴۰۳، پیشنهاد توزیع یارانه بنزین به افراد را ارائه کرد. بر اساس این پیشنهاد، دولت باید از خردادماه سال آینده به سرپرست خانوارهای فاقد خودرو به ازای هر نفر، ماهانه ۱۵ لیتر سهمیه بنزین اعطا کند که این سهمیه از محل حذف سهمیه خانوارهای دارای سه خودرو و بیشتر تامین می‌شود.

البته موضوع اختصاص بنزین به کد ملی که در دولت سیزدهم از آن به عنوان طرح «بنزین برای همه» یاد می‌شود موضوع جدیدی نیست و سبقه مطرح شدن آن به چند سال قبل برمی‌گردد و اتفاقاً این طرح به صورت پایلوت در کیش اجرا شده است. در ابتدا از اختصاص ۲۰ لیتر بنزین به هر کد ملی سخن گفته می‌شد و در اجرای آزمایشی آن در کیش هم به هر کد ملی ۲۰ لیتر بنزین اختصاص داده شد اما حالا بحث ۱۵ لیتر بنزین برای هر کد ملی مطرح است. 

موافقان این طرح معتقدند که اختصاص بنزین به کد ملی به جای خودرو عادلانه‌تر است زیرا از سویی سهمیه بنزین خانواده‌هایی که دارای چند خودرو هستند کاهش پیدا می‌کند و از سویی دیگر خانواده‌هایی که خودرو ندارند به طور ماهانه یک یارانه ۹۰ هزار تومانی دریافت می‌کنند. در واقع در صورت اجرای این طرح، خانوارهای چهار نفره مشمول ۶۰ لیتر بنزین با قیمت هر لیتر ۱۵۰۰ تومان می‌شوند که خانوارهای صاحب خودرو این یارانه را به صورت سهمیه بنزین و خانوارهای بدون خودرو که حدود ۴۵ درصد جمعیت خانوارها را تشکیل می‌دهند آن را به صورت نقدی دریافت می‌کنند.

طرح اختصاص بنزین به کد ملی از ابتدای اسفند ۱۴۰۰ در کیش اجرا شد و به هر کد ملی ۲۰ لیتر بنزین ۱۵۰۰ تومانی داده شد. در حالی که در شروع اجرای این طرح در کیش، گزارشاتی در خصوص رضایت‌بخش بودن آن منتشر شده بود و گمان می‌رفت طرح به مرحله اجرای سراسری برسد، پس از چند ماه اجرای آن متوقف شد و سرنوشت آن در هاله‌ای از ابهام قرار گرفت.

سیداحسان خاندوزی وزیر اقتصاد پس از کنار گذاشته شدن این طرح گفت: در زمینه سیاست‌گذاری اصلاح نرخ حامل‌های انرژی، هزینه زیاد داده‌ایم اما درس کمتر گرفته‌ایم. در همان ۶ ماه اول شروع به کار دولت سیزدهم، پیشنهادی را به ستاد هماهنگی دولت بردیم و تا حد اجرای آزمایشی هم پیش رفتیم اما متأسفانه به جهت عدم موافقت دستگاه متولی، کار متوقف شد. چه بسا اگر طرح مزبور در آن نقطه متوقف نمی‌شد، تا امروز به یک نقطه بلوغی رسیده بودیم.

با گذشت بیش از یک سال از توقف اجرای آزمایشی طرح بنزین برای همه در کیش، این روزها بار دیگر بحث اختصاص بنزین به کارت ملی مطرح شده است. چندی پیش رئیس کمیته نفت و گاز مجلس شورای اسلامی اعلام کرد اجرای این طرح منوط به موافقت دولت است. علیرغم اینکه این روزها شایعاتی در خصوص اجرای این طرح به گوش می‌رسد اما با توجه به سکوت دولتمردان به نظر می‌رسد دولت هنوز برنامه‌ای برای اجرای سراسری آن ندارد.

عضو کمیسیون انرژی اتاق بازرگانی گفت: تخصیص یارانه جدید بنزین به کارت ملی و توزیع عادلانه آن در جامعه اثرگذاری خود را از دست داده و تبدیل به مدل تبلیغاتی برای گروه‌هایی خاص شده است.

«حامد صاحب‌هنر» کارشناس اقتصادی گفت:در مورد تنوع سبد سوخت کشور نیز باید بگویم گاز اینجا ارزان و رایگان است، مثلاً بنده در تهران دارم ۳۰ تا ۴۰ میلیون تومان هزینه اجازه می‌دهم، از آن طرف مقایسه می‌کنم هزینه قبض آب و گاز و برق که همه اینها با هم ۴۰۰ هزار تومان نمی‌شود. این یعنی رایگان است. برای چی بروم بالای پشت‌بام خانه‌ام پنل خورشیدی بزنم؟ برای چی سراغ انرژی‌های جایگزین بروم؟ پس این دخالت اشتباه دولت و این یارانه پنهان باعث شده که آن تنوع‌بخشی به سبد سوخت ایجاد نشود.

ظرفیتی که در تجدیدپذیر داریم در دنیا تقریباً بی‌نظیر هستیم. ۷۰ هزار مگاوات می‌توانیم نیروگاه خورشیدی و ۴۷ هزار مگاوات نیروگاه بادی احداث کنیم؛ یعنی یک و نیم برابر ظرفیت منصوبه کنونی کشور؛ ولی فضای اقتصاد انرژی کشور طوری چیده شده که هیچ‌کس انگیزه ندارد به این سمت برود که در این حوزه سرمایه‌گذاری کند.

بنابراین اگر بخواهیم در حوزه بنزین راهکار عنوان کنیم پیشنهاد اسن است که به خودروهای لوکس بنزین گران‌تری بدهیم. چه لزومی دارد کسی که ماشین چند میلیاردی سوار می‌شود بنزین سه هزار تومانی بزند؟ در بعضی از جایگاه‌ها تبعیض قیمتی ایجاد کنیم. مثلاً در شمال شهر تهران یکی دو جایگاه بنزینش آزاد باشد. بگوییم فردی که می‌خواهد بنزین یورو هفت بزند به فلان جایگاه سوخت برود؛ کما اینکه الآن در بحث بنزین‌رسانی سیار شاهد این موضوع هستیم.

یارانه جدید  بنزین به هر کد ملی 

یک راهکار دیگر این است که قیمت سهمیه بنزین را سه‌پله‌ای کنیم یعنی به هر خودرو همین ۶۰ لیتر ماهانه را با قیمت ۱۵۰۰ تومان و ۴۰ لیتر را با قیمت ۳ هزار بدهیم که ۱۰۰ لیتر بنزین برای هر خودرو است و این برای افرادی است که مصرف متعارف دارند و همین کفایت می‌کند. این ۱۰۰ لیتر در ماه با فرض این تعداد حدوداً ۲۰ میلیون خودرو و ۶ میلیون موتورسیکلت در کشور داریم، معادل ۸۰ میلیون لیتر بنزین در روز است. تا آن مصرف کنونی که ۱۰۵ تا ۱۱۰ میلیون است را ریفرمیت پتروشیمی و امثال اینها حساب کنیم.

یا اینکه حدوداً تا ظرفیت تولید در داخل ۳۰ میلیون لیتر اضافه داریم یعنی ۸۰ میلیون لیتر را به صورت سهمیه‌ای به خودروها تخصیص دهیم و ۳۰ میلیون لیتر باقی مانده را کد ملی‌ها اختصاص بدهیم که به طور متوسط هر ایرانی در ماه ۱۱ لیتر بنزین داشته باشد و این را بیاییم مثلاً بخشی از یارانه او قلمداد کنیم که کسری بودجه هم برای دولت ایجاد نکند. قیمت را هم همین ۳ هزار تومان بگذاریم.

نتیجه این می‌شود که نخست عدالت بیشتر محقق می‌شود. در واقع ۵۰ درصدی که اصلاً ماشین ندارند از این یارانه بهره‌مند خواهند شد. دوم، یک انگیزه ایجاد می‌شود که کسی که کمتر مصرف کرد در بازار بتواند اضافه آن را بفروشد. سوم هر موقع به هر دلیلی مجبور شدیم قیمت را بالا ببریم حداقل ۵۰ درصد جامعه تقریباً همراه هستند زیرا می‌گویند این ۳ هزار تومانی داشتم و می‌فروختم الآن مثلاً ۵ هزار تومان می‌دهم؛ و نتیجه بعدی اینکه دولت می‌تواند خودش را کنار بکشد.

وقتی این کار را انجام دهید، دولت خودش را کنار می‌کشد و می‌گوید قیمت رسمی در آن سامانه همان سه هزار تومان است، منتها ممکن است بعضی از افراد مثل اسنپ نان که الآن اتفاق افتاد، حاضر باشد که صف نانوایی نماند ولی نان را گران‌تر بخرد. اینجا هم به صورت غیررسمی تنها راهی که ما می‌توانیم این یارانه پنهان را آشکار و حذف کنیم و اتفاقاً علی السویه بین مردم تقسیم شود، حضر رسول اکرم (ص) در حدیثی می‌فرمایند که «الناس سواء فی ثلاث» مردم در سه چیز باید مشترک و مساوی باشند. «فی الماء و الکلاء و النار» در آب، مراتع و آتش. که حالا ترجمه و تفسیر ما از آتش همان سوخت و انرژی است. ما انفال را باید علی السویه به مردم تقسیم کنیم. بعد باز ابزارهای دیگر مثل مالیات بر عایدی سرمایه، مالیات بر درآمد و امثال اینها، از اقشار پردرآمدتر مالیات بیشتری بگیریم که بازتوزیع آن درست شود.

این هم که گفته شود که باید یک برنامه جامع داشته باشیم و کشش قیمتی بنزین را حساب کنیم، آیا واقعاً اشکال و گلوگاه طرح‌ها و مشکلات ما این است که حالا مثلاً کشش قیمتی بنزین ۰.۳۷ یا ۰.۳۴ است؟ این کلمه برنامه جامع کلمه عبور توقف و کار نکردن است و تأخیر و تعویق در تصمیم‌گیری.